Natuurlijke huisvesting

Als zoveel hoefproblemen voorkomen kunnen worden door onze paarden meer te laten bewegen, waarom gebeurt dit dan nog zo weinig?

Dat was de vraag die bij me opkwam tijdens de les over hoefproblemen als onderdeel van mijn opleiding tot hoefspecialist. Het antwoord op die vraag is zowel eenvoudig als lastig te beantwoorden. Het eenvoudige antwoord is dat ‘iets’ ons tegenhoudt. Althans, een groot deel van de staleigenaren. Het lastige is echter om dat ‘iets’ goed te kunnen definiëren. Daar kwam ik achter toen ik een poging deed om de belemmeringen in kaart te brengen die staleigenaren ervaren als het gaat om een overstap te maken naar een meer natuurlijke huisvesting die tegemoetkomt aan de natuurlijke behoefte van paarden.

Natuurlijke behoefte

Wat is die natuurlijke behoefte? En hoe zit het precies met de relatie tussen die hoefproblemen en de leefomstandigheden? Iemand die daar veel onderzoek naar heeft gedaan is de Duitse dierenarts dr. Hiltrud Strasser.
Het boek 'Paarden natuurlijk gezond houden'.
(foto: Jessica Vos) In haar boek “Paarden natuurlijk gezond houden” geeft ze aan wat de grondbeginselen zijn om paarden gezond te houden.
Hierbij laat ze zien hoe het lichaam van het paard perfect is afgestemd op de natuurlijke omgeving waarin paarden van oorsprong leven. Hoe belangrijk lichaamshouding, voeding, beweging en het kudde leven is voor paarden. Veel van deze aspecten, die van wezenlijk belang zijn om een paard gezond te houden, komen in de verdrukking door de manier waarop paarden tegenwoordig veelal worden gehuisvest. Zo worden paarden vaak (goedbedoeld) onvoldoende blootgesteld aan temperatuurschommelingen waardoor hun mechanisme voor temperatuurcompensatie onvoldoende wordt getraind. Hierdoor is het paard minder goed in staat om kou of warmte afdoende te reguleren met mogelijk stofwisselingsproblemen tot gevolg.

Een paard heeft van nature een lage hoofdhouding
gedurende het grootste deel van de dag'. Ook de lichaamshouding is van invloed op meerdere gezondheidsaspecten. Een paard heeft van nature een lage hoofdhouding gedurende het grootste deel van de dag. Deze houding zorgt voor lagere spierspanning in de benen, ontlasten van de hielen van de hoeven maar zorgen bijvoorbeeld ook voor het goed afslijten van het gebit. Een paard dat een groot deel van de dag op stal staat en het hoofd veelal hoog houdt om de omgeving in de gaten te kunnen houden of om te eten zal op deze punten dus anders worden belast dan waarop het paard is gebouwd.
De belangrijkste beperking ten opzichte van de natuurlijke behoefte die we onze paarden opleggen is die van de beweging. Of beter gezegd: het gebrek aan beweging. Hoefproblemen zoals knelhoeven, rotstraal, hoefschimmel en beenproblemen in het algemeen zijn vaak direct of indirect het gevolg van onvoldoende beweging.

Deze omstandigheden zijn niet zonder reden ontstaan. Ruim 4000 jaar geleden is de mens begonnen met het domesticeren van paarden. Het paard diende de mens als trekpaard voor de kar of op het land, als rijpaard voor het afleggen van lange afstanden en om in te zetten bij oorlogen. Deze paarden leefden uit praktische overwegingen niet meer in een kudde, konden de rust van een stal vaak goed gebruiken en hadden bijvoorbeeld hoefbescherming nodig om overmatige slijtage van de hoeven te voorkomen.
Maar tegenwoordig is deze noodzaak om het paard in te zetten als werkpaard verdwenen en gebruiken we het paard voornamelijk voor de sport en recreatie. Je moet je dan ook afvragen of we qua huisvesting dan niet weer meer terug kunnen naar omstandigheden die beter passen bij de natuurlijke behoefte van het paard in plaats van bij de behoefte van de mens.

Natuurlijke huisvesting

Voorbeeld van een Paddock Paradise
(foto: Horse in mind)'. Zo’n overgang naar een andere vorm van huisvesting zien we gelukkig ook gebeuren. De laatste jaren zien we een ontwikkeling richting een meer natuurlijke huisvesting. Het bekendste voorbeeld hiervan is de zogenoemde Paddock Paradise, een concept ontwikkeld door de Amerikaan Jaime Jackson waarbij diverse elementen uit de leefomstandigheden van wilde paarden zoveel mogelijk worden geïmplementeerd in de huisvesting.
De belangrijkste kenmerken van zo’n natuurlijke huisvesting is dat de paarden 24x7 het hele jaar buiten zijn en met meerdere paarden in een kudde leven. Er is onbeperkt beschikking over ruwvoer en er is relatief veel ruimte om te bewegen. Door middel van verschillende voer- en drinkplekken worden paarden ook tot beweging gestimuleerd.
Deze manier van huisvesting zorgt dus voor veel sociaal contact, gezonde lucht en veel vrije beweging. Dit zijn allemaal zaken die goed ‘scoren’ op de Quickscan Paardenwelzijn van LTO.
Er zijn dan ook ondernemers die een overstap naar natuurlijke huisvesting hebben gemaakt.
Maar er zijn ook diverse legitieme redenen te bedenken waarom zo'n natuurlijke huisvesting niet wenselijk wordt geacht of niet mogelijk is.
Om meer inzicht te krijgen in de belemmeringen van een natuurlijke huisvesting heb ik een enquête uitgezet die op basis van een aantal stellingen (verdeeld over aantal thema's) hier meer duidelijkheid over moet geven. Een link naar de volledige enquêteresultaten vind je aan het einde van dit artikel maar hieronder vind je de belangrijkste bevindingen.

Welzijn en gezondheid

Als we kijken naar het thema welzijn en gezondheid dan zien we dat de meeste respondenten wel van mening zijn dat natuurlijke huisvesting bijdraagt aan het welzijn en de gezondheid van paarden.
Toch zijn er bij een deel van de respondenten wel een aantal zorgpunten. Dit gaat dan vooral over een verhoging van de kans dat dieren elkaar kunnen verwonden en dat (hierdoor?) de dierenarts vaker langs zal moeten komen. Deze zorg speelt echter bij een minderheid van de respondenten.
Een groter deel van de respondenten lijkt het lastig om de voeding van de afzonderlijke paarden goed te kunnen reguleren.
Opvallend is dat 40% van de respondenten aangeeft dat hun paard niet geschikt is om 24x7 het hele jaar buiten te zijn.

Financiële aspecten

Financieel gezien lijken er wel wat meer belemmeringen te zijn. Zo verwacht 45% van de respondenten dat de exploitatiekosten hoger zullen worden. Waar deze hogere exploitatiekosten echter uit bestaan wordt uit de enquête niet duidelijk. De verwachting is niet dat de dierenartskosten of de kosten voor hoefverzorging hoger zullen worden. Ook een lagere opbrengst van het hooiland wordt door een meerderheid (57%) niet als een belemmering gezien.
Over de vraag of klanten bereid zijn meer te betalen voor natuurlijke huisvesting waren de respondenten verdeeld. 31% denkt van wel tegen 24% die denkt van niet. Uit een ander onderzoek uit 2018 kwam naar voren dat 86% van de ondervraagden bereid was om meer lesgeld of stalgeld te betalen als de manege of stalhouder zou overgaan op natuurlijke huisvesting.
Toch is een meerderheid van de respondenten (sterk) van mening dat er geen financieel voordeel behaald zal worden uit een overgang naar natuurlijke huisvesting.

Het aanleggen van een Paddock Paradise wordt gezien
als een groot project (foto: www.paddockparadise.eu)'.

Planning en organisatie

Als we kijken naar de stellingen van "Organisatie en planning" dan zien we hier duidelijke belemmeringen. Ten eerste is de mening van de 88% van de respondenten dat een overgang naar natuurlijke huisvesting een groot project is.
Bijna de helft van de respondenten heeft wel een idee hoe dit eventueel voor haar/zijn situatie ontworpen zou kunnen worden. Maar voor wat betreft de daadwerkelijke uitvoering geeft 43% aan niet te weten hoe dit daadwerkelijk te realiseren qua uitvoering.
Daarnaast verwacht een groot deel van de respondenten meer tijd kwijt te zijn aan werkzaamheden zoals het uitmesten en het voeren. En voor wat het voeren betreft is het onbeperkt ruwvoer voor de meesten niet zo'n probleem maar als het gaat om een individueel voerbeleid per paard ziet 45% hierin wel een (grote) belemmering.

Omgevingsfactoren

Voor wat betreft omgevingsfactoren blijkt dat de hoeveelheid beschikbare grondoppervlakte slechts bij een kwart van de respondenten een probleem is maar dat vooral de grondsoort waarop men woont vooral een belemmering is (46%). Daarnaast vindt een groot deel (40%) het gewoon een (te) ingrijpende verandering van het perceel, al heeft dit niet zozeer te maken met een eventuele daling van de waarde van het huis of perceel (slechts 9%).
Bijzonder is de stelling over het passend zijn in het omgevingsbeleid van de gemeente. 33% denkt dat het niet past in het omgevingsbeleid tegenover 41% die denkt dat het wel past. Dit roept de vraag op of het omgevingsbeleid van de diverse gemeenten nu zo verschillend is, of dat elke situatie de ene kant (past niet) of de andere kant (past wel) uit kan vallen.

Professionele aspecten

Het meest in het oog springend is de reactie op de stelling over de kans op verwondingen. Waar slechts 21% bij deze vraag bij het thema "welzijn en gezondheid" aangaf hier bang voor te zijn, is de score bij de professionele paardensport/fokkerij veel hoger.
Daarnaast geven de professionele paardenhouders aan dat hun paarden tijdens de training al voldoende beweging krijgen. Het breed geaccepteerde oordeel dat natuurlijke huisvesting zorgt voor meer beweging (zie thema Welzijn en gezondheid) wordt door deze doelgroep dus minder relevant geacht.

De resultaten van de enquête bevestigen dat er inderdaad nog veel belemmeringen worden ervaren als het gaat om een omschakeling naar (meer) natuurlijke huisvesting. Alleen roepen sommige resultaten vooral meer vragen bij mij op. Bijvoorbeeld 40% van de respondenten die aangeven dat hun paard niet 24x7 buiten kan zijn. Is dit omdat een dikkere vacht onwenselijk is voor het beoefenen van de sport? Of zijn er feitelijk paarden die onvoldoende natuurlijke mechanismen (meer) hebben om hun temperatuur te kunnen reguleren? Of is het een overtuiging van de eigenaar gebaseerd op de eigen beleving van warmte en kou?
En hoe zit het nu eigenlijk precies met vergunningen en regelgeving als het gaat om het aanleggen van bijvoorbeeld een track om je weiland?
Gelukkig is er steeds meer aandacht voor dierenwelzijn en daarmee ook de huisvesting van paarden. Hierdoor groeit ook de kennis en ervaring omtrent dit onderwerp. Er zijn al diverse bedrijven die kunnen meedenken in het ontwerp tot het volledig realiseren van natuurlijke huisvesting.
Niet iedereen heeft de ruimte en het geld voor een mini-Beekse Bergen, maar misschien kun jij voor jouw paard(en) al met een paar kleine veranderingen grote positieve veranderingen doorvoeren in de leefomgeving van je paard.

Links:

- Resultaten enquête natuurlijke huisvesting
- Boek 'Paarden natuurlijk gezond houden'